Təhsil və Elm
haqqında
Təhil ilə elm
arasında fərq müəllimi lə alim arasında fərq qədərdir.
Təhsil
- bilik, vərdiş və məlumatların gənc nəslə ötürülməsi və öyrədilməsi
prosesidir. Bu prosesin idarəedən tərəfi müəllimdir. Orta məktəblərdə insanın gələcək
fəaliyyəti üçün lazım olan baza təhsili öyrədilir. Baza təhsilinin
məzmunu cəmiyyətin inkişafına uyğun olmalıdır. Ondan geri qalmamalıdır.
Elmi tədqiqat üçün lazım olan baza təhsilini ali məktəbdə verirlər. Elm - yeni
biliklərin əldə edilməsidir. Elm - haqqın, gerçəkliyin axtarılması yolunda alim
fəaliyyətidir. Elmi nəticələr insanlar və nəsillər tərəfindən mənimsəniləndə
biliyə çevrilir. Bilik - zaman və məkandan asılı olmayaraq bəşəriyyətin tarix
boyu topladığı haqq və gerçəkliklərin toplumudur. Bilik - tarixi təcrübə
ilə təsdiqlənən elmi nəticələr toplumudur. Elmi nəticələr zaman keçdiycə kütləviləşəndə
biliyə çevrilir. Elmdə yenilik əldə etmək çətin deyildir. Təhsildə yenilik etmək
çox çətindir.
Təhsil -
milli və bəşəri hadisədir. Elm - bəşəri və milli hadisədir. Təhsildə təhsilalan
hadisənin obyektidir. Elmdə alim tədqiqatın subyektidir. Təhsil
qocalmayan sahədir. Elm tez qocalan sahədir. Bir elm sahəsi yaranır, digər
sahə qocalıb sıradan çıxır. Təhsil müqəddəs sahədir. Fundamental sosial
institutdur. Elm qeyri fundamental sosial institutdur. Müasir dövrdə ölkələrin
inkişaf səviyyəsi iqtisadi meyarlarla yanaşı, həm də onun təhsil sistemindəki vəziyyət
və mövcud kadr potensialı ilə də ölçülür. Bu da təsadüfi deyil. Çünki hər bir
ölkədə gedən bütün mənfi və müsbət proseslər insan amili ilə sıx əlaqədardır. Hərtərəfli
və davamlı inkişafın etibarlı yolu elm və təhsilə daha
çox diqqət və qayğı göstərilməsindən və onun müasir dünya standartlarına uyğun
təşkilindən keçir. Məhz buna görə də qərb və yer kürəsinin digər qabaqcıl dövlətləri
özlərinin inkişaf səviyyələrini qoruyub saxlamaq və yeni hədəflərə doğru irəliləmək
üçün bu sahəyə birinci dərəcəli əhəmiyyət verirlər:
1999-cu ildə “Azərbaycan
Respublikasının təhsil sahəsində İslahat Proqramı” təsdiq olunduqdan sonra
bütün təhsil sistemində, o cümlədən ali təhsil pilləsində islahatlar məqsədyönlü
şəkildə aparılmağa başlayıb. Həmin Proqrama müvafiq olaraq digər pillələrdə
olduğu kimi, ali təhsildə də struktur dəyişiklikləri aparılıb, müəssisələrin şəbəkəsi
optimallaşdırılıb, mütəxəssis hazırlığının strukturuna yeni ixtisaslar əlavə
olunub. Təhsil sahəsində islahat proqramının əsas məqsədi məktəbəqədər, orta,
ali, ali təhsildən sonrakı peşə və ona uyğun əlavə təhsil pillələrində
toplanmış potensialı saxlamaq və inkişaf etdirmək, təhsil sistemini tənzimləyən
müvafiq normativ hüquqi bazanı yaratmaq, cəmiyyətin Azərbaycan
Konstitusiyasında, Təhsil Qanununda təsbit olunmuş tələbləri, siyasi, iqtisadi
və sosial həyatın demokratikləşməsinə əsaslanan dövlət siyasətini həyata keçirməkdən
ibarətdir. Göstərilən tələblərə cavab verən təhsil sisteminin strukturunun, məzmununun,
kadr hazırlığı və təminatının, tədris, elmi-metodiki və informasiya təminatının
idarə olunmasının, maddi-texniki bazasının və iqtisadiyyatının islahatı müstəqil
Azərbaycanın gələcəyi üçün təhsil sisteminin üstün inkişaf etdirilməli sahə
olduğunu təsbit etməyə imkan verən etibarlı bazanın yaradılmasını təmin edir.
Ölkədə elmin və mədəniyyətin inkişafı, demokratik vətəndaş cəmiyyətinin
qurulması, modernləşdirilmiş istehsalat-mülkiyyət sistemi əsasında sabit
iqtisadi artıma nail olunsun. Aşağıdakı prinsipləri əhatə etməlidir,
demokratikləşdirilmə, humanistləşdirilmə, inteqrasiya, differensiallaşdırma, fərdiləşdirilmə,
humanitarlaşdırılma prinsiplərinə əsaslanaraq, təhsil alanın şəxsiyyət kimi
formalaşdırılmasını, onun təlim-tərbiyə prosesinin əsas subyektinə çevrilməsini
başlıca vəzifə hesab edən, milli zəminə, bəşəri dəyərlərə əsaslanan, bütün
qurumların fəaliyyətini təhsil alanın mənafeyinə xidmət etmək məqsədi ətrafında
birləşdirən yeni təhsil sisteminin yaradılmasıdır. İslahatın humanitar
xarakterli olması, onun insanların yaradıcı və keyfiyyətli fəaliyyətinin hərtərəfli
açılmasına yönəldilməsi, islahatda şəxsiyyətin hüquq və azadlıqlarının təmin
edilməsi, islahatın praktiki yönümlülüyü - dövlətin və cəmiyyətin malik olduğu
vəsaitlə təmin oluna bilən məqsəd və tədbirlərin, yenilik və dəyişikliklərin həyata
keçirilməsinə yönəldilməsi, təhsil sisteminin mütənasib inkişafının təmin edilməsi,
mövcud təhsil sistemində toplanmış təcrübənin mütərəqqi əsaslarını saxlamaqla
müstəqil Azərbaycanın strateji məqsədlərini həyata keçirməyə qadir olan
intellektual potensialın formalaşdırılmasında inkişaf etmiş ölkələrin özünü
doğrultmuş və mövcud elmi-pedaqoji ictimaiyyətin qəbul etdiyi təcrübəsindən
istifadə olunması əsas məqsədlrədəndir:
